Hiçbir Şey Satın Almama Günü

Dünya Doğal Hayatı Koruma Vakfı’nın (WWF) verilerine göre ortalama bir dünya vatandaşının bir yıl boyunca yaşamını devam ettirmek için satın aldığı ve tükettiklerinden geriye kalanlar, 2.3 hektarlık (bir futbol sahası = bir hektar) bir alanı kaplıyor. Bu, gerekli olandan % 40 fazla. Zaten ortalama dünya vatandaşı diye bir şey yok. Avrupalıların tükettikleri bunun iki katı yeri işgal ediyor, Amerikalılarınki ise 25 katı… Ama eğer Bangladeşliyseniz ‘hayatınız’ bu kategoride ortalamanın yalnızca üçte birini kaplıyor. Bir değişiklik yapmak gerek diyorsanız, Adbusters’a kulak verin. Hiçbir Şey Satın Almama Günü’nde kendinize ve cüzdanınıza hâkim olun. Hiçbir şey almayın! Hem dünya, hem bütçeniz rahatlasın.

Dünyadaki, özellikle Kuzey Amerika’daki tüketim çılgınlığının çığırından çıktığını, insanlarıın tüketen makineler haline dönüştüğünü düşünen Kanadalı aktivist ve yazar Kalle Lasn’nın, kendi gibi yaşadığı düzenden rahatsız olanları bir araya getirerek 1990’larda kurduğu Reklam Avcıları Medya Vakfı (The Adbusters Media Foundation), 1993’den bu yana ‘Hiçbir Şey Satın Almama Günü’nü örgütlüyor. (Bkz; Adbusters) İlk önceleri sadece Kanada’da ve Kuzey Amerika’da ‘kutlanan’ Hiçbir Şey Satın Almama Günü, Adbusters’ın bu ülkelerde 85 bin tirajla satılan aynı adlı dergisinin, internette www.adbusters.org’ta yayınlanmaya başlamasıyla bugün, kırktan fazla ülkeye yayılmış durumda.

Reklamlar aracılığıyla küresel sermaye sahipleri, anonim şirketler ve medya tarafından günümüz insanına salt tüketime dayalı bir yaşam biçimi dayatıldığını söyleyen ve var olan paradigmaları değiştirmek için uğraşan vakıf, Hiçbir Şey Satın Almama Günü için 29 Kasım’ı seçmiş. Bu tarih ülkelere göre değişiyor ama, genellikle batıda alışverişin ve tüketimin arttığı şükran günü arifesinde bir gün tercih ediliyor.

Adbusters ilk yıllarında Hiçbir Şey Satın Almama Günü’nde bir şeyler almayıp, bir şeyler yapmak isteyenler için internet sitesinde gruba dahil sanatçıların ve tasarımcıların imzasını taşıyan posterler ve çıkartmalar sunuyor; üyelerden bu posterleri ve çıkartmaları yaşadıkları bölgelerde halkın görebileceği yerlere yapıştırmalarını istiyordu. Sonra zamanla, gruba abone olanların sayısı arttıkça, teknik imkânı da arttı. Tabii yaptıkları ve önerdikleri eylemlerin şekli de değişti.

‘Daha fazla al’ virüsü bulaşmış

Dünya genelinde 60 milyona yakın destekçisi olan bu muhalif grup, gelen bağışlarla dokuz yıldır reklamları protesto eden ‘uncommercial’ dedikleri reklam filmleri çekip, bunları NBC, CBS, ABC ve CNN gibi kanallarda yayınlatmaya çalışıyor. Radyo spotları da var. İnternet sitelerinden bu spotları indirmek mümkün. Dünya genelinde Hiçbir Şey Satın Almama Günü’nün spotlarını yayınlayan radyolardan biri de Açık Radyo.

Hiçbir Şey Satın Almama Günü’nde çeşitli ülkelerden farklı gruplar, farklı eylemler düzenliyorlar. Mesela 1997 yılının Hiçbir Şey Satın Almama Günü’nde Amsterdam’ın en işlek caddelerinden biri olan Kalverstraat’ta üzerlerinde ‘Daha Fazla Al Virüsü Bulaşmış’ yazan koyunlar geziyordu. Koyunların geçidini insanlara gençlik, mutluluk ve dostluk vaat eden mobil televizyonlar izledi. 2001 yılında İngiltere’de eylemciler, Londra’daki Nike dükkânlarından, sayısız beyaz Nike tişörtü alıp, kısa süre sonra bu tişörtleri, üzerlerinde pis bir leke, yani Nike logosu olduğu gerekçesiyle iade ettiler. Yine Londra’da gerçekleşen bir diğer eylem, Amerika’nın Küba’ya uyguladığı ambargonun en büyük destekçilerinden Bacardi’yi protesto etmek amacıyla düzenlenen ‘Bacardi Boykotu’ eylemiydi. Eylemciler gün boyunca ülkedeki süper marketlerden Bacardi – Martini ürünlerini sepetlerine doldurup kasada bunlar için para ödemeyi reddettiler ve ürünleri iade ettiler. Bu arada marketlerdeki bir grup eylemci de kasaların yanında durup müşterilere, içinde bu ürünleri neden satın almamaları gerektiğini anlatan ‘sahte’ Bacardi broşürleri dağıtmaktaydı.

Her yıl eylemciler Hiçbir Şey Satın Almama Günü¹’nde dünya genelinde çok şey satın alıyorlar. Çok şey satın alıp, hemen iade ediyorlar. Sokak gösterisi, konferanslar, seminer, konser ve film gösterimleri de gerçekleştiriyorlar. Üstlerinde ‘Ne Kadar Çok Tüketirsen O Kadar Az Yaşarsın’ yazan tişörtleriyle alışveriş merkezlerinde yürüyüşler düzenliyorlar.²

Çiğdem Dalay

www.acikradyo.com.tr

27 Aralık 2002.