İsrailli dilbilimci, edebiyat ve felsefe hocası, yazar ve aktivist (1943-2007). İsrail-Filistin sorunu üzerine yazdığı kitapların1 yanı sıra, İsrail’in Yediot Ahronot gazetesinde, Counterpunch, Znet ve İsrail Indymedia web mekânlarında çok sayıda köşe yazıları, makaleleri yayınlandı. Dilbilim üzerine doktorasını 1976’da MIT üniversitesinde tamamladı. Tez hocası Noam Chomsky idi. Telaviv, Utrecht ve New York üniversitelerinde öğretim üyeliği yaptı. Ülkesi İsrail’in 1967 savaşında işgal ettiği topraklarda yürüttüğü politikaların amansız bir eleştirmeniydi. İsrail’in Batı Şeria ve Gazze’den çekilmesi gerektiğini savunuyordu. (Bkz; Sevili Oğlum)
2002’de, İsrail’in Filistin politikalarını protesto etmek için, Avrupa’nın İsrail üniversitelerine desteğini durdurması için verilen dilekçeyi imzaladığı için İsrail’de ağır şekilde eleştirildi. 2006’da da, İsrail’in İşgal Altındaki Topraklarda yürüttüğü politikalara daha fazla katlanamayacağını söyleyerek New York’a taşındı.
2007 Mart’ında 63 yaşında âni ölümünün ardından Tanya Reinhart’ı, hocası ve yakın dostu Noam Chomsky şöyle anlatıyor:
En acı ve zor olan, insanın sevgiyle bağrına bastığı kadim bir dostun kaybı üzerine yazması. Tanya Reinhart tam da buydu işte. Tanya parlak ve yaratıcı bir bilim insanıydı. Onun çalışmaları hakkındaki değerlendirmemi en iyi ifade etmemin yolu, yıllarca öncesinin bir olayını hatırlamaktan geçer: Emekliliğimden sonra üniversitede kendi bölümümün geleceğini planlarken benden sonra yerimi alması için Tanya’ya üniversitemden bir davetiye çıkartmak için bir çabaya giriştim; ama, esefle belirtmeliyim ki, büyük ölçüde bürokratik sebeplerden dolayı bu plan gerçekleşmedi.
Tanya Reinhart, 1943-2007.↩︎
Dilbilim araştırmalarının neredeyse tüm temel alanlarına yaptığı hayranlık verici katkıları burada tekrar gözden geçirmeye kalkışmayacağım. Bunlar arasında sözdizimsel yapı ve işlemler, referans bağımlılığı, sözcük anlambiliminin ilkeleri ve bunların sözdizim örgütlenmesi bakımından içerimleri, yüzeysel olarak geniş bir çeşitlilik gösteriyor gibi görünen karmaşık yapıların çaprazlama dilbilimsel semantik yorumlarına getirdiği birleştirici yaklaşımlar, vurgu ve tonlama kuramı, etkili gramer ayrıştırma sistemleri, içsel hesaplamalarla düşünce ve duyumotor sistemleri arasındaki etkileşim, dilin öz ilkesi olarak optimal tasarım ve daha pek çok başka konu hakkında özgün ve hayli etkili araştırmalar yer alıyor. Onun akademik çalışmaları, dilbilim incelemelerinin çok ötesine geçer: Edebiyat kuramını, kitle iletişim araçları ve propagandayı ve entelektüel kültürün özündeki diğer unsurları içine alacak şekilde genişler.
Fakat Tanya’nın olağanüstü akademik çalışmaları, onun hayatının ve bizim uzun, canciğer dostluğumuzun da yalnızca bir kısmını oluşturuyordu. O, tanıma şerefine nail olduğum en cesur, en onurlu insan hakları savunucularından biriydi. Bütün dürüst insanların yapması gerektiği gibi, dikkat ve enerjisini kendi devletinin ve toplumunun eylemlerine odakladı, zira bu eylemlerin sorumluluğunu paylaşıyordu; devletin işlediği suçları günışığına çıkarmanın ve baskı, zulüm, şiddet ve fütuhatın kurbanlarını savunmanın sorumluluğu da bunlara dahildir ve o, bu sorumluluktan asla kaçmadı.
Yazdığı sayısız makale ve kitap, suçları ve amansız eylemleri gizleyen peçeyi kaldırdı, örtbas edilen gerçekliğe kavurucu bir ışık tuttu, ki bütün bunlar o gizlenen gerçekleri anlamak ve insanca tepki vermek için uğraşanlar bakımından muazzam değer taşır. Tanya’nın konuşmaları da büyük önem taşırdı elbette, ama onun aktivizmi konuşmalarıyla sınırlı değildi; katlanılamaz eylemlere karşı geliştirilen doğrudan direnişin daima ön saflarında hem örgütleyici, hem de katılımcı olarak yer aldı ki, bundan daha saygın bir duruş biçimi düşünmek zordur. Tanya sadece Filistinlilerin haklarının kararlı ve onurlu bir savunucusu olarak değil, aynı zamanda kendisinin bir parçası olduğu İsrail toplumunun ahlaki bütünlüğünü ve bu toplumun doğru dürüst ayakta kalma umudunu savunmak için mücadele edenlerden biri olarak da hatırlanacak.
Tanya’nın ölümü sadece ailesi ve onu şahsen tanıma şansına erişmiş olanlar için değil, ayrıca onun böyle büyük bir kendini adamışlık ve cesaretle savunup koruduğu insanlar için de değil, aynı zamanda özgürlük, adalet ve şerefli bir barış kaygısını yüreklerinde duyan herkes için müthiş bir kayıptır.
Der; Ömer Madra
Kaynaklar
Tanya Reinhart’ın kitap ve makaleleri:
www.wikipedia.org
www.counterpunch.com
www.zmag.org
www.uu.nl (Utrecht Üniversitesi web mekânı)
Tanya Reinhart; Israel / Palestine: How to End the War of 1948. New York: Seven Stories, 2003.Tanya Reinhart; The Road Map to Nowhere: Since 2003. London: Verso, 2006.
