Batı dillerinde ‘78 rpm record’, ‘disc’ vb. olarak bilinen ve kaydedilmiş sesleri taşıyan gramofon plakları bizde çoğu kez ‘plak’ ya da ‘Gramofon plağı’ olarak bilinmiştir. Tıpkı fonografta olduğu gibi bir ara bu kelimenin de Türkçe bir karşılığını bulma çabaları olmuştur. İzmir’de uzun yıllar Odeon ve Favorite Record temsilciliğini yapan Eyüp Sabri Bey de bunun öncüsü olmuştur. Eyüp Sabri Bey’in sonradan kolonyacılık yapıp yapmadığı da ayrı bir inceleme konusudur.
Eyüp Sabri Bey yayınladığı kataloglarda ‘Sadâ Tabağı’ karşılığını kullanmış, ancak bu sözcük ‘sadânüvis’ kadar bile ilgi görmemiştir. Öte yandan ne zaman, kimin önerdiği bilinmeden Türkçeye ‘Taş plak’ diye bir sözcük girmiştir. Günümüzde en fazla kullanılan karşılık olmakla birlikte bu plaklar sadece Türkçede ‘taş’ olarak bilinir. Herhangi bir dilde karşılığını bulmak imkânsızdır. Gomalak ve kömür tozu karışımı olmasına karşın taş plak olarak bilinen bu plakları terim olarak bir yabancı dile tercüme etmek ve muhatabınıza derdinizi anlatmak imkânsızdır. Aynı zamanda ‘saçma’ bir çabadan da öteye geçmez, geçemez.
Cemal Ünlü