Güvenlik duvarları, insanları belli bir çizgi veya sınırın öbür tarafına geçmekten alıkoymak, onların hareketini sınırlandırmak veya iki nüfusu birbirinden ayırmak (ya da ayrı tutmak) amacıyla inşa edilen bariyere verilen genel ad. Bu tür duvarlar taş, betonarme, demir-çelik ve dikenli telden yapılabildiği gibi, eklektik bir anlayışla, bunların hepsi birden kullanılarak da inşa edilebilir. Güvenlik ya da korunma duvarlarının en ünlü örneklerinden biri, kadim tarihte Çin İmparatorluğu’nu Moğolistan ve Mançurya’dan ayıran Çin Seddi, ikincisi ise daha yakın tarihte Soğuk Savaş’ın büyük bölümünde Batı Berlin’i Doğu Almanya’nın geri kalan kısmından ayırmaya yarayan Berlin Duvarı’dır.
Ekvator Çizgisinin Yarısından Daha Uzun
Duvar inşa etmek, içinde yaşadığımız dönemin en büyük modasıdır denebilir. Bu modanın ortaya çıkmasının başlıca sebepleri şunlardır: Nüfus artışları, iklim sorunları, gelir dağılımı adaletsizlikleri, yükselen şiddet ve terör korkusu ve –tarihte eşi görülmemiş ölçüde yükseldiği görülen– sivil protesto hareketleri karşısında duyulan kaygılar… Bütün bunlar, ama özellikle terör korkusu, ‘güvenlik duvarı’ kavramını 20. yüzyıl sonu ile 2l. yüzyıl başında dünya üzerinde müthiş yaygın hale getirmiştir. Asya, Afrika, Kuzey Amerika, Avrupa ve Avustralya’da güvenlik duvarları baş döndürücü bir hızla yükselmiş ve halen yükselmeye devam etmektedir. Halihazırda yapımı tamamlanmış, yapılmakta olan ve yapılması planlanan modern güvenlik duvarlarının sayısı 32’yi, bunların toplam uzunluğu ise, Türkiye’nin planladığı 473 km ve İran’ın inşasına başladığı 4 km duvarın da ilavesiyle, 22.390 kilometreyi bulmaktadır. Başka bir deyişle, dünyayı çevrelediği tasavvur edilen hayali ekvator çemberinin yarısından epey daha uzun bir çemberin fiziki olarak yerküre topraklarını çepeçevre kuşatmakta olduğu gözlenmektedir..
Dünyanın En Büyük ‘Duvar Resmi’
Bu fantastik yılanın parçalarını oluşturan mevcut güvenlik duvarları, günümüzden geriye doğru kronolojik olarak sıralanırsa, karşımıza çıkan büyük“duvar resmi” şöyledir:
Türk Duvarı: İnşa edileceği açıklanan en yeni duvar. Türkiye’nin Irak sınırında PKK militanlarının geçişlerini önlemek için 473 km uzunluğunda, 8 metre yüksekliğinde ve 2.5 m kalınlığında duvar örüleceği 2007 güzünde açıklandı.1 Betonarme konstrüksiyon, elektronik ve termal cihazlarla, uydu destekli gece görüş sistemleri, dijital kameralar ve hassas alarm sistemleriyle takviyeli. Duvar etrafında oluşturulacak tampon bölge, mayınlı bölge ve alarm sistemi ile tek merkezden ânında haber alınması öngörülmektedir. Kuzey Irak sınırı boyunca mayın döşenip termal kameralarla önlem alındıysa da, PKK’nın Türkiye’ye geçip saldırı düzenlemesine kesin çözüm bulunamadığı resmen belirtilmekte, bu yeni duvarla kesin çözüm bulunacağı ümit edilmektedir. Başlangıç ve bitiş tarihi: Belirsiz. Maliyet: Tahmini 2.3 milyar dolar. Tipi: Anti terör.
Sydney Duvarı: İnşası tamamlanan son duvar. 2007 güzünde APEC toplantısı öncesinde protestocuları uzakta tutmak için Avustralya’da inşa edildi. Uzunluk 5 km, yükseklik: 2.80 m. Beton ve çelik konstrüksiyon. Bush, ziyaret öncesinde, “şehre vermiş olabileceğimiz rahatsızlık için özür dileriz” dedi. Tipi: Anti terör.
Çin Duvarı: Çin, 2006’dan itibaren Kuzey Kore ile kendisini ayırmak için 1416 km uzunluğunda duvar inşasına başladı. İşlevi: K. Kore’den gelebilecek illegal göçmenlerin önüne Çin Seddi çekmek. Tipi: Anti göç.
Kazakistan/Özbekistan Duvarı: 2006 Ekiminde inşaatına başlandı. 45 km uzunluğunda ve 2.5 m yüksekliğinde. Konstrüksiyon: Beton, dikenli tel ve ışıldaklar. Tipi: Anti uyuşturucu kaçakçılığı.
Via Anelli Duvarı: İtalya’nın Padua kenti Via Anelli mahallesinde 6 blokta bin beş yüz kişiyi kuşatıyor. 85 m uzunlukla muhtemelen dünyanın en kısa güvenlik duvarı. 2006’da 2 günde tamamlandı. Çelik konstrüksiyon. 1 kontrol kulesi var. İşlevi: Afrikalı sığınmacıları ve mahallede artan suç olaylarını kontrol altına almak. Tipi: İç bariyer.
Brunei/Limbang Duvarı: Zengin Brunei Sultanlığı, görece yoksul Malezya’nın Limbang mahallesinden göç almayı önlemek için 2005’te inşa etti. Uzunluğu:20 km. Tipi: Anti göç
Şarm El Şeyh Duvarı: Mısır, en lüks turistik bölgesinde 2005 yazında Wahabi intihar bombacıları tarafından tarihinin en büyük terör saldırısına uğradıktan sonra bölgeyi 20 km uzunluğunda beton-çelik bir duvarla kuşatarak hem dış saldırılardan, hem de yakındaki Bedevi topluluğundan yalıttı. Tipi: Anti terör.
Bağdat Duvarı: İşgal altındaki Irak’ın başkentinde çoğunluğu Sünni Azamiye mahallesini kuşatmak üzere Amerikan kuvvetlerince 10 Nisan 2007’de inşasına başlandığı biliniyordu, ama 18 Nisan’da işgal kuvvetleri baş sözcüsü General Caldwell, “kapatılmış mahalleler yaratmayacağız; Bağdat’ı bölmek değil, aksine birleştirmek istiyoruz” diye bu çabayı reddetti. Ne var ki, aynı gün Çok Uluslu Irak Gücü, bu duvarın mezhep çatışmalarını önlemek için “ana stratejinin temel taşı” olduğunu ilan etti. İşlevi: Mahalle sakinleri ve işadamları için geçiş serbestisi yaratırken, ölüm mangalarını ve milisleri dışarıda tutmaktı. 22 Nisan’da Irak Başbakanı El Maliki, duvarın inşasını durdurma çağrısı yaptı. 23 Nisan’da 7 bin kişilik sivil bir grup duvara hayır diyerek barışçı bir protesto gösterisi yaptı. Aynı gün Amerikan işgal ordusu duvarın yapımı kararını gözden geçireceklerini söyledi. Ama yine aynı gün daha sonra bir açıklama yapan Amerikan ve Irak ordu sözcüleri, geçici güvenlik duvarı yapmaktan vazgeçilmeyeceğini söylediler. General Atta, üstelik sadece Azamiye’de değil, gerekirse başka semt ve mahallelerde de duvar yapılacağını, ama duvar(lar)ın geçici olduğunu, güvenlik sağlanır sağlanmaz kaldırılacağını da sözlerine ekledi. Geçici Bağdat duvarı: Uzunluk: 5 km. Yükseklik: 3,6 m. Konstrüksiyon: Kum torbaları, hendekler, ustura dikenli teller, ve her biri 7 ton ağırlığında beton kalıplar. Tip: Anti terör.
Hindistan/Bangladeş Duvarı: Bangladeş, hemen hemen tamamen Hindistan’la çevrilmiş bir ülke. Yeni binyıl başından bu yana Hindistan, kendisini bu yoksul komşusundan tamamen yalıtmak üzere, sessiz sedasız, dünyanın en büyük güvenlik duvarını inşa ediyor. Bitirildiğinde yaklaşık 4 bin kilometreye ulaşacak olan bu 3 metre yükseklikteki duvar, yüzlerce ırmağın, binlerce kilometrekarelik orman ve tarım arazisinin ortasından geçecek. Sonuçta Bangladeş Hindistan’dan tümüyle soyutlanmış olacak. Belirtilen amaç: Teröristlerin sızmasını, silah ve uyuşturucu kaçakçılığını ve Bangladeş’ten Hindistan’a illegal göçmen geçişini önlemek. Konstrüksiyon: Beton, dikenli ve yer yer elektrikli tel. Projenin bitiş tarihi belirsiz. Tipi: Anti göçmen/anti terör.
İsrail/Batı Şeria Duvarı: İsrail, 2002’den başlayarak Filistin’in Batı Şeria topraklarında 703 kilometrelik yüksek bir duvar örmeye başladı. İsrail –ve başta ABD yönetimi olmak üzere onun uluslararası alandaki destekçileri– bu duvarın teröre karşı zorunlu ama geçici bir önlem olduğunu ileri sürüyor. İsrailli sivilleri Filistinli teröristlerden ve intihar bombacılarından koruyacak bir ‘çit’. Ancak, aralarında İsrailli hukuk otoritelerinin de bulunduğu karşıt görüşteki pek çok kurum ve insan, bu duvarın güvenlik bahanesiyle Filistin topraklarının ilhak, su ve diğer doğal kaynaklarının da gasp edilmesi için hem uluslararası hukuka, hem de ulusal hukuka aykırı, illegal bir girişim olduğunu belirtiyor. Güvenliğin elbette İsrail’in hakkı olduğu, ister duvar örebileceği, isterse ülkenin üstünü fanusla kapatabileceği, ancak bunu sınırın ‘öte’ yanında işgal altındaki Filistin topraklarında değil, sınırın ‘bu’ yanında kendi topraklarına koyması gerekirdi deniyor. (İsrail bu duvara duvar da demiyor zaten, ‘dikiş yeri’ ya da ‘teyel’ terimlerini tercih ediyor.
Dünyanın en önemli uluslararası hukuk otoritesi ve BM’nin başlıca yargı organı olan La Haye Uluslarası Adalet Divanı da Filistinlilerin itirazı üzerine verdiği Danışma Görüşü ile duvarın uluslararası hukuka aykırı olduğunu, derhal yıkılması ve zarar gören Filistinlilere tazminat verilmesi gerektiğini belirtti. İsrail ise Divan’ın yargı yetkisini tanımadığını, bariyerin siyasi bir konu olduğunu ve Divan’ın yargı yetkisine zaten girmediğini belirtti ve inşaata devam ediliyor. Teyel/çit/duvar bittiğinde uzunluğu 703 km olacak Yüksekliği: Yer yer 8 m. Konstrüksiyon: Beton kalıplar, araçlar için engeller, dikenli teller ve 43 ‘kapı’ ile kontrol noktasından oluşacak 60 metrelik girilmez bölge. Tahmini bitiş tarihi: 2010. Tahmini maliyet: 2 milyar $. ABD Kredi Garantisi: 10 milyar $. Tipi: Anti terör.
Dikiş Tutmayan Bir Yara Mı?
İsrail’in ‘teyel’ ya da ‘dikiş yeri’ diye adlandırdığı Batı Şeria duvarının inşaatına başlandığında görünürdeki amaç, İsrail’i intihar eylemcilerinden ve benzeri başka saldırılardan korumaktı. Kâğıt üzerinde duvarın, 1949 Ürdün-İsrail ateşkesi ile belirlenen ve İsrail ile Filistinlilerin elindeki Batı Şeria toprakları arasındaki sınırı oluşturan Yeşil Hat boyunca ilerlemesi gerekiyordu. Ne var ki, duvarın yaklaşık yüzde 80’i, fiilen Filistin topraklarının içinde ilerliyor ve hatta bazı yerlerde 20 km kadar Filistin topraklarına girmiş durumda.
İşgal altındaki bölgelerdeki yaşam koşullarını belgeleyen, önde gelen İsrail insan hakları kuruluşu B’tselem’in Nisan 2006 raporuna göre, duvar Batı Şeria’nın etrafında dolaşarak toplam 703 km uzunluğunda olacak; yaklaşık 408 kilometresinin inşaatı bitmiş durumda. Yüzde 33’ü daha yapılacak. Duvar bundan birkaç yıl sonra bir gün tamamlandığında Batı Şeria’yı üç ana bölge ve sayısız küçük kuşatılmış getto halinde parçalamış olacak. Bu üç ana cep, güneydeki Beytüllahim/Hebron bölgesi ile kuzeydeki Cenin/Nablus ve Ramallah bölgelerinden oluşacak.
B’tselem aynı zamanda Batı Şeria’da yaşayan 500,000 Filistinlinin bu duvardan doğrudan etkileneceğini tahmin ediyor: Ya, duvarın tamamen çevirip kuşattığı alanların içinde yaşamak suretiyle; ya duvarın batısında kalan ve hukuken değilse de fiilen İsrail toprağı olan topraklarda yaşamak suretiyle; ya da Batı Kudüs’e geçmelerinin fiilen imkânsız olduğu Doğu Kudüs’te oturmak suretiyle bundan etkilenecekler.
Duvarın kuşattığı bölgede 10 gün gezip 2006 Ağustos’unda uzun bir röportaj yayımlayan uluslararası ödüllü Amerikalı gazeteci ve tecrübeli savaş muhabiri Chris Hedges, ‘İsrail’in Utanç Duvarı’ başlıklı bu yazısında şöyle diyor:
“Bu, aynı zamanda bir etnik temizlik. Sırpların Bosna’da yürüttüklerine şahit olduğum olay kadar şiddet yüklü olmasa da, onlarınki kadar etkin bir etnik temizlik. Binlerce Filistinli bir daha dönmemek üzere bu toprakları terk etti. Beytüllahim gibi şehirler giderek boşalıyor. Filistinlilere göre asıl amaç da bu zaten: Yaşamı dayanılmaz hale getirmek ve böylece bu toprakların sâkinlerini buraları terk etmeye zorlamak.” Fakat bunlardan daha tehlikeli olarak, insanları toptan tecrit etmenin sonuçlarını da tamamen görmezden geliniyor. Oysa, Batı Şeria da tıpkı Gazze gibi, korkunç bir öfke ile patlayacak.
Gazze’de muhabir olarak ilk çalışmaya başladığım 1988 yılında Hamas pek az takipçisi olan önemsiz bir gruptu. Şimdi ise İslamcı radikaller, direnişin öncüleri konumunda. Batı Şeria toprağına gömülen her beton kiriş, yeni katil çetelerini doğuracak. Bunu Gazze’de yaşadık. Burada da aynen böyle olacak. Bu duvar asla güvenliği sağlayamayacak; ama zaten amaç güvenlik değil ki. Bütün bu olup bitenin ardında çok daha sinsi bir amaç var.
Bu duvar güvenlik amacıyla yapılıyorsa, neden İsrail Batı Şeria’nın önemli bir kısmını gasp ediyor o zaman? Duvar neden Batı Şeria’nın içine geniş kavislerle dalıp, çok uzaklara savrulmuş Yahudi yerleşimlerini çekip İsrail’in içine alıyor? Neden binlerce hektarlık en verimli tarım arazisine ve Batı Şeria’nın yeraltı su rezervlerinin çoğuna İsrail tarafından el konuyor?
Duvar, Birleşmiş Milletler tarafından İsrail ile Batı Şeria arasındaki sınırı belirleyen eski 1967 hattı veya 1949 İsrail-Arap ateşkes hattı boyunca ilerlemiyor. Belirlenen güzergâhta Batı Şeria’nın en az yüzde 50’si duvarın diğer tarafında kalacak. Batı Şeria Filistinlilerinin kullandığı suyun yarısından fazlasını sağlayan batı tepelerindeki su rezervlerinin tamamı da buna dahil. Bu duvar, Batı Şeria ve Gazze’nin 1967’de işgal edilmesinden bu yana Filistinlilere vurulan en feci darbedir. Duvarın bizzat kendisi, bunun geçici bir önlem olduğu yolundaki herhangi bir iddiayı alaya alır nitelikte. İnşaatın kilometre başına maliyeti 620 bin dolar (1 mil başına 1 milyon dolar) tutarında. Tamamlandığında toplam maliyet 2 milyar doları aşacak. Duvar Batı Şeria’nın 365 kilometrelik kısmını katederek onu İsrail’den ayırıyor, ama Filistin topraklarını içine katmak amacıyla dolambaçlı bir güzergâhta ilerlediği için, buradaki uzunluğu yaklaşık 655 km olacak. İkinci bir duvar da Batı Şeria’nın Ürdün nehri tarafında inşa edilmekte. Duvarın geçeceği yerleri görmek için haritaya bakmak, esas noktayı gözden kaçırmamıza sebep olacaktır. Haritada görünmeyen o esas nokta da şu: Duvar, İsrail’in Filistin topraklarından çaldığı her bir arsa ve emlaki birbirine bağlamakta. Ve, sonunda tüm parçalar yerine oturduğunda, hiç şüphe yok ki İsrail bu kuşatılmış sefalet, yoksulluk ve umutsuzluk havuzcuklarını bütün dünyaya Filistin Devleti olarak ilan edecektir.” 2
ABD/Meksika Duvarı: Bu duvar aslında ABD’nin illegal göçü önlemek için öngördüğü 3 ayrı operasyonun parçası olan birçok duvardan oluşuyor: Kaliforniya’da ‘Bekçi’, Teksas’ta ‘Hattan Ayrılma’, Arizona’da da ‘Korun’ operasyonları. Amaç, Meksika’dan ABD’ye akan göçmenleri sınırı daha zor arazilerden geçmeye, dolayısıyla, bezdirip göçten vazgeçmeye sevk etmek. Bazı uzmanlarsa, bunun bir halkla ilişkiler hilesi olduğunu, bir yandan vatandaşta sınırın güvenli olduğu izlenimini yaratırken, öte yandan da ekonominin ucuz işgücü akımından yararlanmasını sürekli kılma amacını güttüğünü belirtiyorlar.
Planlanma ve inşaat aşamasında bulunan ve ilk aşamada 130 kilometresi tamamlanan yapının tamamlanması gerçekleşirse, dünyanın en uzun güvenlik duvarı olması bekleniyor. Duvar şehirler, çöller, ormanlar da dahil olmak üzere her türlü araziden geçecek. 2003-2004 arasında altı ay içinde sınırı illegal geçen 660 bin kişinin gözaltına alındığı, aynı sürede 43 ilâ 61 kişinin çöllerde telef olduğu tahmin ediliyor.
Önerilen duvar güzergâhı üç Amerikan Yerli Kabilesinin topraklarını bölüp geçiyor, Teksas Üniversitesi kampüslerinden birini ikiye bölüyor, Meksika hükümetinin iddiasına göre de çevreye büyük zarar verip, yaban hayatını yer yer ortadan kaldırıyor.
Uzunluk: Bittiğinde 3360 km. Konstrüksiyon: Demir-çelik, tel, cam, beton. Tipi: Anti göç.
Diğer Duvarlar: Pakistan/Afganistan arasına 2400 km uzunluğunda anti terör duvarı, Rusya/Çeçenistan arasına 700 km uzunluğunda anti terör ve tartışmalı sınır tipi duvar, Malezya/Tayland sınırında 650 kilometrelik anti terör tipi duvar inşası planlanırken, İran/Pakistan sınırına 700 kilometrelik anti uyuşturucu kaçakçılığı duvarı, Birleşik Arap Emirlikleri/Umman Sultanlığı arasında 410 kilometrelik anti göç duvarı inşa ediliyor. Bunlara biraz daha yakın geçmişte inşa edilen Türkmen/Özbekistan anti göç duvarını (1700 km), Hindistan/Keşmir anti terör duvarını (550 km), Botswana/Zimbabwe anti göç duvarını (500 km), İspanya’nın Melilla ve Ceuta gümrük bölgelerinin etrafını çevreleyen anti göç duvarlarını (11 ve 8 km) ekleyebiliriz. Tabii, İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yılların tarihi duvarları da unutulmamalı: Berlin, Kore, Çin/Hong Kong, Belfast, Kıbrıs, Kruger, Batı Sahra, Kuveyt/Irak…
Gezegenin bir büyük koğuşa çevrildiği, yalnız insanların değil, hatta iklim değişikliğine göre göç etmek isteyen binbir tür hayvanın ve bitkinin de hareket serbestisini büyük ölçüde sınırlayan bu bariyerlerle güvenliği ne ölçüde sağladığı tartışması bir yana, tüm canlılar âlemini fiilen kalın duvarlar arasına sonsuza kadar hapsetmekte olduğu söylenebilir.
Der; Adem Örmar, Zeynep Damar
Kaynaklar
www.wikipedia.com
www.bbcworld.com
- Yeni Asır Online, 27 Eylül 2007.www.yeniasir.com.tr↩︎
- ? Chris Hedges; “Israel’s Wall of Shame” Truthdig, 1 Ağustos 2006. Çev: Neşet Kutluğ ve Açık Radyo ekibi.www.truthdig.com